Media-icmal 15.01.18

Dəm qazından zəhərlənmələr, intiharlar, kreditlərin azalması, məktəb bufetlərində qidaların standartlara uyğunsuzluğu bugünki (15 yanvar, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Qış fəslinin bəlası - dəm qazı

"Azərbaycan" qəzetində dərc edilən "Bəla "gəlirəm" deyir..." sərlövhəli məqalədə müəllif dəm qazının boğulmalara və ölümlərə səbəb olmasını araşdırır.

Müəllif deyir ki, hər il havaların soyuması ilə birgə fərdi ev və ya mənzillərdə dəm qazından boğulma hadisələri haqqında xəbərlər gündəlik hal almağa başlayır.

Müəllif vurğulayır ki, Kliniki Tibbi Mərkəzin Toksikologiya şöbəsinə dəm qazından boğulmalarla bağlı 2016-cı ildə 455 müraciət olub, 2017-ci ildə belə müraciətlərin sayı 190-a düşüb: "Kəskin azalma təqdirəlayiq haldır, burada qurumların, mətbuatın maarifləndirmə işinin təsiri inkaredilməzdir. Bununla belə, dəm qazından boğulma halları əhalisi daha çox, qışı daha sərt keçən (məsələn, Rusiya, Ukrayna və Qazaxıstanda) ölkələrə nisbətən daha çoxdur".

Müəllif hesab edir ki, dəm qazı ilə bağlı bədbəxt hadisələrin statistikasını sıfıra endirmək mümkündür və bu, heç də utopik istək deyil.

Dəm qazının ən təhlükəli cəhəti kimi müəllif iysiz və rəngsiz olması xüsusiyyətini göstərir. Adi halda nəfəs alarkən ağciyərdən qana ötürülən oksigen orqanizmin bütün hüceyrələrinə daşınır.

Müəllif vurğulayır ki, dəm qazı qana keçdikdə hemoqlobinlə birləşir və oksigenin ayrılmasnı əngəlləyir, yəni, hüceyrələr oksigenlə təmin olunmur və nəticədə ilk növbədə beyin funksionallığını itirir.

Yazı müəllifi bu boğulmadan qorunmaq üçün faktiki bir neçə ildir ki, mediada müzakirə mövzusu olan təhlükəsilzik tədbirləri barədə danışır.

Müəllif standart və təhlükəsizliyinə zəmanət verilən qaz cihazlarından istifadə edilməsini, tüstü çəkən bacaların işlək halda saxlanmasını, qaz cihazlarının qurulduğu hamam və mətbəxlərdə tüstü çəkən qurğularda nasazlıqların aradan qaldırılmasını zəruri tədbirlər sırasında sadalayır.

Müəllif deyir ki, dünyada elektron dəm qazı (monooksid) detektorları (siqnalizasiyaları) evlərdə, mənzillərdə geniş istifadə edilir. Bu elektron cihazlar qurulduğu yerdə dəm qazının miqdarını nəzarətdə saxlayır və 50-100 manat arasında qiyməti olan bu cihazı hər ailə ala bilər.

Odur ki, insan həyatı bu qədər ucuz tutulmamalı, təhlükəsizlik naminə bütün mümkün zəruri tədbirlər görülməlidir.

Vaxtı keçmiş kreditlər və intiharlar

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İntihar problemi həyəcan təbili çalır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif 2017-ci il ərzində ölkənin ayrı-ayrı bölgələrində baş vermiş intihar faktları barədə məlumat verir.

Bu sırada müəllif Lənkəranda Şərafəddin İsmayılovun, Bakıda Məlik Cahangirovun intihar etməsi üzərində xüsusi dayanır: "Son iki fakt üzərində əsassız dayanmadıq. Bank borcları üzündən intihar artıq adi hala dönüb və vaxtı keçmiş kreditlər problemi həll edilmədikdə, bu borcları bağlamağa gücü çatmayan çoxları canına qıyacaq. Amma az da olmayıb ki, tələbələr təhsil haqqını ödəyə bilmədikdə intihara əl atıblar".

Müəllif hesab edir ki, kredit və təhsil haqqını ödəyə bilməmək üzündən baş verən çoxsaylı intiharlardan qaçmaq mümkün idi və bundan ötrü vətəndaşa dözümlü yanaşmaq kifayət edərdi: "Bu problemin həyəcan təbili çalması mübahisəsizdir. Yalnız intiharın bütün dünya üçün xas olmasını təsdiqəyən məmurlar buna biganə qala bilərlər. Bəzi məmurların belə münasibəti intiharların artması səbəblərindən biridir. Bu acınacaqlı statistikanın azalması üzərində çalışmaq əvəzinə, bəzi məmurlar boş-boş danışırlar. Məsələnin həlli uzandıqca problem daha çox "dalan"a dirənir".

Müəllif hesab edir ki, dövlət qurumlarının belə hallara qarşı əks tədbirlər görə bilmək imkanı şübhəsizdir və bank kreditləri məsələsinə gəlincə, onlardan çox şey asılıdır.

Müəllif hesab edir ki, belə halları aradan qaldırmaq üçün psixoloq, psixiatr, vətəndaş cəmiyyəti institutları və media prosesə qoşumalıdır.

Müəllif deyir ki, narahat edən məsələlərdən biri də ayrı-ayrı yaş kateqoriyasına aid şəxslərin intihara əl atmasıdır, yeniyetmələr arasında isə intihar dəfələrlə artıb: "Düzdür, onların arasında ruhi xəstələr də var, amma əksəriyyəti normal insanlardır, bununla belə, intihara əl atırlar. Kimin nə deməsindən asılı olmayaraq, intihar faktlarının əksəriyyətinin sosial problemlərlə bağlı olması inkaredilməzdir. Odur ki, dövlət orqanlarının ilkin vəzifəsi çətin durumda olanlara yardım etməkdir, belə olduğu halda intiharlar birmənalı azalmağa gedəcək".

İqtisadiyyatın "nəfəs boğucuları" - banklar

"Azadlıqinfo.az" saytında isə diqqəti "Kredit olmayanda iqtisadiyyat dayanır" sərlövəhli məqalə cəlb edir.

Müəllif deyir ki, hazırda Azərbaycan iqitisadiyyatının kiçilməsinin səbəblərindən biri kommersiya banklarının kredit resurslarından istifadə səviyyəsinin xeyli aşağı düşməsidir.

Müəllif hesab edir ki, bu durumun yaranmasına səbəb kommersiya banklarının əl atdıqalrı iki ifrat haldır: "Biri, böhrandan qabaq az qala helikopterlə bütün ailələrə (2,4 mln. nəfər) kredit paylaması (verməsi yox, bəli, məhz paylaması!) idi. Digəri isə, indi kredit torbasının ağzını yığaraq yürüdülən konservativ bank siyasətidir".

Müəllif deyir ki, birinci halda "köpük" iqtisadiyyatın əlamətləri üzə çıxdı, yəni, gəlirlərə adekvat olmayan kreditlə bahalı avtomobillər, mənzillər və digər istehlak malları satın alınmışdı və ödəmə qabiliyyəti azalan kimi məcmu tələb də zəiflədi.

Müəllifə görə, indi isə digər ifrat sayılacaq bir siyasət yürüdülür ki, bu da müştərilərin, xüsusilə biznes kreditlərinin xeyli məhdudlaşdırılması ilə sahibkarların resursa çıxış imkanlarını xeyli azaldır: "Borc alanı və satanı bir araya gətirən bank institutları bu durumda biznesi kreditsiz qoyaraq iqtisadiyyatın "nəfəs boğucusu"na dönürlər. Banklar bu nisbi sükunətdə ən pis halda "gələcəkdə qazana biləcəklərini" itirirlər".

Müəllif dövlətə xəbərdarlıq edir ki, yaxın gələcəkdə iqtisadiyyatın bütöv halda bundan daha çox itirəcəyinin fərqində olmalı və mövcud situasiyaya görə dövlət kredit bazarına seyrçi kimi baxmalı deyil.

Müəllifə görə, xüsusilə Mərkəzi Bank və Maliyyə Bazarına Nəzarət Palatası monetar alətlərindən istifadə edib, iqtisadiyyatın əvvəlki "hərarət"ini təmin etmək üçün səmərəli tədbirlərə başlamalıdır.
Mərkəzi Bankların əsas məqsədinin iqtisadiyyatları ani düşüşlərdən və çıxışlardan qorumaq olduğunu deyən müəllif eyni zamanda xatırladır ki, bu ifrat amplitudalardan qaçaraq, Mərkəzi Bank bazarda tənzimləmə alətlərini dişsiz etməli də deyil: "Əks halda, Mərkəzi Bankın bu davranışı döyüş meydanında yanacağı qurtarmış zirehli texnikanın ortada qalmasını xatırladacaq. Məhz bu durumda Mərkəzi Bankın destimulizasiyası kredit bazarındakı iştirakçıları uzunmüddətli "qəbirstanlıq sakitliyi"nə qərq etmək kimi bir şeydir".

Müəllif deyir ki, iqtisadiyyatda devalvasiya ehtimalına görə qəbiristanlıq sakitliyini qorumaq, yoxsa iqtisadi dinamizmin güclənməsi fonunda monetar proseslərə yön vermək sualı gündəmə gəlir, dövlətin də monetar qurumları bu fundamental suala özünün preventiv addımları ilə aydınlıq gətirsə, yaxşı olar.

Məktəb bufetlərində qidaların 80%-i standartlara uyğun deyil

"Exo" qəzetində "Azərbaycanın məktəb bufetlərinin və yeməkxanalarının dəhşətləri" (http://ru.echo.az/?p=66377) sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif məktəb bufetlərində və yeməkxanalarda verilən qidaların keyfiyyəti və bunun təsirini ekspertlərlə, pedaqoqlarla müzakirə edir.

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov deyir ki, Standartlaşdırma üzrə Dövlət Komitəsi hələ bir neçə il bundan öncə məktəb bufetlərində qidalandırma standartlarını hazırlayıb, amma indiyə kimi də kağız üzərindədir: "Azad İstehlakçılar Birliyi bu yaxınlarda təkcə Bakı yox, eləcə də Azərbaycanın rayon məktəblərində monitorinq keçirib. Monitorinq göstərib ki, məktəb bufetlərindəki qidaların 80%-i standratlara cavab vermir. Birlik bu məsələni dəfələrlə qaldırıb. Lap bu günlərdə məsələ qaldırmışam ki, bu problemi inkar etmək yox, həll etmək lazımdır". E.Hüseynov problemi qəzetə belə anladır.

E.Hüseynov deyib ki, məktəb bufetlərində qazlı içkilər, kolbasa məmulatları, müxtəlif fast-fudlar ortaya çıxıb, standartları pozanlara qarşı inzibati cəzalar tətbiq olunmalıdır: "Belə qidalar üzündən uşaqlarda piylənmə baş verir, zəruri vitaminləri qəbul edə bilməmələri sağlamlıqlarına təsir göstərir: "Qeyd edim ki, dərslər arası fasilələrin qısa olması üzündən məktəblilərin 70%-i bufetə düşüb yemək ala bilmir və ac qalmalı olurlar. Dəfələrlə təklif etdik ki, ya məktəb dəhlizlərində meyvə dolu avtomatlar qoyulsun, ya da fasilələr uzadılsın, amma hələ ki, heç bir təklif qəbul edilməyib".

Ekspert Nabil Seyidov isə deyir ki, az hərəkətli həyat tərzi və düzgün qidalanmama üzündən ölkədə uşaqlar daha çox piylənmədən əziyyət çəkirlər.

Müstəqil Müəllimlər Birliyinin rəhbəri Məlahət Mürşüdlü deyir ki, məktəblilərin rasionunun meyvə ilə zənginləşdirilməsinə çoxdan zərurət yaranıb.

Pedaqoq deyir ki, meyvələrin vitaminlərlə zəngin olması aydın məsələdir, odur ki, məktəb bufetlərində un məhsulları və sərinləşdirici içiklərdən əlavə, əlverişli qiymətə meyvə satılmalıdır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın məktəb bufetlərində sağlam qidalanma naminə çipslərə, qazlı içkilərə və s. konsentrasiyalı qidalara qadağa qoyulmalıdır.

Müəllif vurğulayır ki, ekspert və mütəxəssislər bu barədə dəfələrlə mövqelərini bildiriblər.